Legenda mówi, że pierwszą ikonę namalował święty Łukasz. Był to wizerunek Matki Boskiej namalowany na stole Świętej Rodziny. Maria pozując opowiadała mu historie z życia Jezusa, które spisał w swoich ewangeliach.

Ikona

Obraz sakralny powstały w kręgu kultury bizantyjskiej, wyobrażający postacie świętych, sceny z ich życia, sceny biblijne, charakterystyczny dla kościołów prawosławnego i grekokatolickiego. Pierwowzorem ikony były portrety grobowe w Fajum lub wczesnochrześcijańskie malarstwo katakumbowe.

Malarstwo ikonowe rozwijało się w Bizancjum, w średniowiecznej Italii i na Rusi. Najstarsze ikony zachowane do naszych czasów pochodzą z VI w. z klasztoru św. Katarzyny na Synaju.

Ikona to obraz uobecniający, pośrednik między człowiekiem a Bogiem. Jest miejscem obecności Boga w którym się On objawia. Jest spotkaniem. Ponieważ ikona jest uosobieniem, ważna jest zgodność przedstawienia z ustalonymi kanonami. Tradycyjnie pomagały w tym specjalne wzorniki i powstałe wcześniej ikony.

Oblicze na ikonie nie jest portretem naturalistycznym tylko duchowym, ma być tylko rozpoznawalne. Przedstawienie świata opiera się na symbolice i jest często jedynie aluzyjne. Jest to bowiem świat przemieniony przez moc duchową.

Wszystkie elementy użyte w procesie powstania ikony (deska, klej, płótno, grunt, barwniki, emulsja) pochodzą ze świata organicznego – materiału stworzonego przez Boga.

Postać i praca ikonografa ma charakter marginalny. Jest on jedynie narzędziem w rękach Boga. Kolejna stworzona przez ikonografa ikona otrzymuje energię praobrazu, staje się nośnikiem łaski.

Tradycyjna technika pisania ikon dotyczy materiału, przygotowania podłoża, specjalnej technologii, odpowiednich kolorów, a nawet kolejności kładzenia warstw malarskich. Dawniej ikony wykonywano na drewnie cedrowym lub cyprysowym (święte drzewa). Obecnie stosuje się również drewno sosnowe, jodłowe, modrzewiowe lub lipowe. Najstarsze ikony były malowane w technice enkaustycznej (połączenie spoiwa na bazie wosku pszczelego z pigmentem). W VI w. zaczęto używać tempery, w której spoiwem jest wino, ocet lub woda zmieszana z żółtkiem.

Deskę należy odpowiednio przygotować gruntując ją kredą zmieszaną z klejem kostnym. Na suchy grunt nakleja się płótno i nakłada grunt na bazie kleju i różnych rodzajów kredy (5 do 7 warstw). Grunt należy wypolerować i na tak spreparowaną deskę przerysowuje się wzór. Kolejnym etapem jest nakładanie płatków złota oraz wyciskanie w nim wzorów i zdobień. Następnie nakłada się kolejne warstwy kolorów.

Pigmenty do pisania ikon powstałe ze sproszkowanych minerałów zapewniają odpowiednie natężenie barw i sprawiają, że całość nabiera niepowtarzalnego charakteru. Kolory nanosi się od najciemniejszego do najjaśniejszego, uzyskując w ten sposób głębię i trójwymiarowość. Przedostatnim elementem jest podpisanie ikony imieniem przedstawianej postaci. To właśnie w tym momencie obraz staje się ikoną i nie wymaga poświęcenia. Etap końcowy to zabezpieczenie ikony specjalną olifą lub werniksem.

Obecnie poza tradycyjną metodą tempery jajowej popularna jest też technika olejna.

Autorzy

Barbara i Zbigniew Marchewka to dwójka pochodzących z Krakowa dukielskich artystów, których ujęło piękno Beskidu Niskiego. Tutaj pozostali i tutaj „zapisują”, głównie na drewnie i płótnie, tradycję, kulturę, historię i urokliwe miejsca tego regionu.

Ukończony przez Barbarę Uniwersytet Ludowy we Wzdowie, a także jej uczestnictwo, wraz z mężem Zbigniewem, w wydarzeniach kulturalnych i plenerach organizowanych przez ten Uniwersytet, umożliwiło tym dwojgu twórcom rozwinięcie wrażliwości, nabycie wiedzy i umiejętności plastycznych, a następnie wykorzystanie ich w indywidualnej i zespołowej działalności artystycznej.

Barbara zafascynowanie ikoną zawdzięcza bogatej spuściźnie sakralnej Beskidu Niskiego, a także kontaktom z bieszczadzkimi artystami tj. Marzeną Zając z Czarnej, Zdzisławem Pękalskim z Hoczwi, Joanną Dumą i Andrzejem Kijowskim z Komańczy. Ulubionym motywem artystki stała się Eleusa ( Przedstawienie Matki Boskiej Czułej) – Umilenie.

Zbigniew zainteresował się snycerstwem, malarstwem pejzażowym, a z czasem także ikonami.

Poza malarstwem i rzeźbą Barbara i Zbigniew zajmują się rękodziełem artystycznym – od różnych form pamiątkarskich po użytkowe (w tym drewniane kapliczki, batik, malowidła na szkle, dekoracje ścienne).

Zbierają stare przedmioty używane niegdyś na wsi i marzą o klimatycznej galerii, gdzie pomieściłyby się ich zbiory i prace. Obecnie w drewnianym domu na uroczym wzgórzu Pałacówka, prowadzą pracownie rękodzielniczą do której zapraszają na warsztaty pisania ikon oraz szkolenia z zakresu rękodzieła artystycznego.

Wernisaż wystawy „Malarstwo ikonowe” odbędzie się 4 listopada 2022 o godz. 18:00 w Galerii wystaw czasowych w Etnocentrum. Udział bezpłatny.

CZAS TRWANIA WYSTAWY: od 4 listopada do 7 grudnia 2022 r.

MIEJSCE: Galeria wystaw czasowych w Etnocentrum Ziemi Krośnieńskiej

WSTĘP: wolny, w godzinach pracy instytucji